دهیدراتاسیون

دهیدراتاسیون یا کم‌آبی بدن^[۱]^[۲] (فرانسوی: Déshydratation)، نوعی بیماری است که در فیزیولوژی و پزشکی به عنوان از دست دادن بیش از حد مایعات بدن تعریف شده‌است.^[۳] در این‌گونه موارد، آب بدن بیمار به معنای واقعی کلمه، از دست می‌رود که این مستلزم از دست رفتن مایعات و آب بدن از درون ارگانیسم‌های موجود، کم شدن آب بدن از پوست یا از غشاء مخاطی می‌باشد.

درکل سه نوع دهیدراتاسیون وجود دارد: کم‌فشار (هیپوتونیک) یا کم‌سدیم (هیپوناترمیک) (در درجه اول، از دست دادن الکترولیت و سدیم به‌طور خاص)، پرفشار (هیپرتونیک) یا پرسدیم (هیپرناترمیک) (در درجه اول، از دست دادن آب) و همفشار (ایزوتونیک) یا هم‌سدیم (ایزوناترمیک) (از دست دادن آب و الکترولیت‌ها به‌طور مساوی).^[۴] دهیدراسیون در انسان، بیشتر از نوع هم‌فشار یا هم‌سدیم است.

دهیدراتاسیون خفیف با خوراندن آب و جلوگیری از دست رفتن مایعات بدن رفع می‌شود.

در موارد شدیدتر، کم‌آبی با بازیابی آب و الکترولیت بدن رفع می‌شود، از طریق روش درمان خوراکی کم‌آبی (ORT) یا سرم‌درمانی. روش ORT کم‌دردتر، کم‌هزینه‌تر، و در دسترس‌تر است. محلولی که در روش سرم‌درمانی به کار می‌رود باید ایزوتونیک (هم‌فشار) یا هیپوتونیک (کم‌فشار) باشد؛ تزریق آب خالی به درون رگ‌ها سبب تخریب گلبول‌های قرمز می‌شود.

اگر آب تازه در دسترس نباشد، خوردن آب دریا یا الکل کم‌آبی بدن را شدیدتر خواهد کرد. برخی متخصصان مصرف ادرار در شرایط اضطراری را تجویز کرده‌اند، اما برخی دیگر نه. طبق «کتابچهٔ راهنمای زنده‌ماندن» در آیین‌نامه رزمی ارتش ایالات متحده ادرار در هیچ شرایطی نباید مصرف شود. مقدار کم سموم اوره و آمونیاک موجود در ادرار اندکی بر عملکرد کلی بدن تأثیر منفی می‌گذارد، که خود می‌تواند شانس زنده‌ماندن را در شرایط اضطراری کمتر کند. همچنین مقدار نمک موجود در ادرار نسبتاً زیاد است (بستگی به رژیم غذایی و شدت کم‌آبی بدن دارد) و در واقع ترکیبی مشابه آب دریا دارد که خود سبب دهیدراسیون بیشتر می‌شود. بحث دیگر تأثیر روانی و استرس انجام این عمل نامطبوع است، که خود سبب می‌شود بدن انرژی‌اش را صرف تولید آدرنالین و افزایش ضربان قلب کند که همهٔ این‌ها در شرایطی که شخص دنبال زنده ماندن است نامطلوب‌اند. همچنین ممکن است شخص استفراغ کند، که خود سبب از دست رفتن بیشتر آب بدن می‌شود.^[۵]